Coğrafi İşaretler

Coğrafi İşaretler: Tanımı, Türleri ve Hukuki Koruma

Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeye özgü ürünlerin kalitesini, üretim yöntemini ve geleneksel özelliklerini koruma altına alan önemli bir fikri mülkiyet hakkıdır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunur ve üreticilere rekabet avantajı sağlar.

Bu yazıda, coğrafi işaretlerin tanımını, türlerini, hukuki koruma süreçlerini ve coğrafi işaret tescilinin avantajlarını detaylı şekilde inceleyeceğiz.

1. Coğrafi İşaret Nedir?

Coğrafi işaret, belirli bir coğrafi bölgeye özgü olan, o bölgenin doğal koşulları ve üretim teknikleriyle ilişkilendirilen ürünleri tanımlayan bir işarettir.

✅ Örnekler:

• Antep Baklavası (Gaziantep)
• Ezine Peyniri (Çanakkale)
• Malatya Kayısısı (Malatya)
• Aydın İnciri (Aydın)

Bu ürünlerin coğrafi işaret ile tescillenmesi, orijinalliğinin korunmasını ve tüketicinin doğru ürüne ulaşmasını sağlar.

2. Coğrafi İşaret Türleri

Coğrafi işaretler, iki ana kategoride sınıflandırılır:

2.1. Menşe Adı (PDO – Protected Designation of Origin)

Menşe adı, tüm üretim aşamalarının belirli bir coğrafi bölgede gerçekleşmesini zorunlu kılar.

📌 Örnek:

• Aydın İnciri: Sadece Aydın bölgesinde yetişen incirler menşe adı alabilir.

2.2. Mahreç İşareti (PGI – Protected Geographical Indication)

Mahreç işaretinde, ürünün belirli bir niteliği veya üretim aşaması coğrafi bölgeye bağlıdır, ancak tüm süreç burada gerçekleşmek zorunda değildir.

📌 Örnek:

• Antep Baklavası: Üretim sürecinde kullanılan malzemeler farklı yerlerden gelebilir, ancak üretim tekniği ve ustalık Gaziantep’e özgüdür.

3. Coğrafi İşaretlerin Hukuki Koruması

Türkiye’de coğrafi işaretlerin korunması, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından sağlanır.

3.1. Coğrafi İşaret Tescili Nasıl Yapılır?

Coğrafi işaret almak için şu adımlar takip edilir:

1️⃣ Başvuru: TÜRKPATENT’e başvuruda bulunulur.
2️⃣ İnceleme: Ürünün özellikleri, üretim yeri ve geleneksel yöntemleri değerlendirilir.
3️⃣ Resmî Bülten Yayını: Uygun görülürse Resmî Coğrafi İşaretler Bülteni’nde yayımlanır.
4️⃣ İtiraz Süreci: Üçüncü taraflar 3 ay içinde itiraz edebilir.
5️⃣ Tescil ve Koruma: İtiraz gelmezse coğrafi işaret tescil edilir.

✅ Tescil Süresi: Yaklaşık 12-18 ay
✅ Koruma Süresi: Süresiz (Ancak periyodik denetim gerektirir)

4. Coğrafi İşaret Tescilinin Avantajları

🔹 Taklit Ürünleri Engeller: Orijinal ürünleri sahte ve taklitlerden korur.
🔹 Pazar Değeri Artırır: Ürünlerin marka değeri ve ticari potansiyeli yükselir.
🔹 Tüketici Güveni Sağlar: Tüketicilerin kaliteli ve orijinal ürüne ulaşmasını sağlar.
🔹 İhracat Kolaylığı Sağlar: Uluslararası pazarda rekabet avantajı oluşturur.

5. Coğrafi İşaretlerin Uluslararası Korunması

🔹 Lizbon Anlaşması: Uluslararası coğrafi işaret koruma anlaşmasıdır.
🔹 Madrid Protokolü: Avrupa’da coğrafi işaretlerin korunmasını sağlar.
🔹 AB Coğrafi İşaret Sistemi: Avrupa’da ürünlerin coğrafi işaret tescili için kullanılır.

📌 Örnek:

• Antep Baklavası, Avrupa Birliği’nde tescillenen ilk Türk tatlısıdır.