Coğrafi İşaretler Nedir?

Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeye özgü olan, o bölgenin doğal koşulları ve geleneksel üretim yöntemleri ile doğrudan bağlantılı ürünleri tanımlayan tescilli işaretlerdir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunur ve Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescil edilir.

Bu işaretler, ürünün belirli bir yöreye ait olduğunu ve o bölgenin kendine özgü özelliklerini taşıdığını garanti eder.

1. Coğrafi İşaretlerin Tanımı

Coğrafi işaretler, belirli bir coğrafi bölgeden kaynaklanan ve bu bölgenin iklimi, toprak yapısı, üretim tekniği gibi faktörlerden doğrudan etkilenen ürünlere verilen tescilli isimlerdir.

✅ Örnekler:

• Gaziantep Baklavası – Geleneksel üretim yöntemi ve ustalığı Gaziantep’e özgüdür.
• Malatya Kayısısı – Malatya’nın iklim koşulları, kayısının tat ve kalite özelliklerini belirler.
• Ezine Peyniri – Ezine bölgesinin süt ve üretim tekniği sayesinde kendine has lezzete sahiptir.
• Aydın İnciri – Aydın’ın özel toprak ve iklim yapısı sayesinde yetişir.

Bu ürünlerin orijinalliğini korumak, taklitlerini önlemek ve üreticiyi korumak için coğrafi işaret tescili yapılır.

2. Coğrafi İşaret Türleri

Coğrafi işaretler, menşe adı ve mahreç işareti olmak üzere ikiye ayrılır:

2.1. Menşe Adı (PDO – Protected Designation of Origin)

Menşe adı, bir ürünün tüm üretim aşamalarının belirli bir coğrafi bölgede gerçekleşmesini zorunlu kılar.

📌 Örnekler:

• Aydın İnciri (Sadece Aydın’da yetişir.)
• Malatya Kayısısı (Malatya’nın toprak ve iklimi dışında üretilemez.)

✅ Menşe adı şartları:

• Ürünün tamamı belirli bir bölgede üretilmeli
• Doğal veya beşeri unsurların ürüne etkisi olmalı
• Üretim, işleme ve hazırlık aşamalarının tamamı ilgili bölgede gerçekleşmeli

2.2. Mahreç İşareti (PGI – Protected Geographical Indication)

Mahreç işaretinde, ürünün belirli bir niteliği veya üretim aşaması coğrafi bölgeye bağlıdır, ancak tüm süreç burada gerçekleşmek zorunda değildir.

📌 Örnekler:

• Gaziantep Baklavası (Tüm malzemeler farklı yerlerden gelebilir ama üretim tekniği Gaziantep’e özgüdür.)
• Kayseri Pastırması (Pastırma üretimi Kayseri’ye özgü yöntemlerle yapılır.)

✅ Mahreç işareti şartları:

• Ürünün belirli bir özelliği bölgeye özgü olmalı
• Ürünün tamamı olmasa da en az bir üretim aşaması bölgede yapılmalı

3. Coğrafi İşaretlerin Hukuki Koruma Süreci

Coğrafi işaretler, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescil edilerek korunur.

3.1. Coğrafi İşaret Tescili Nasıl Yapılır?

1️⃣ Başvuru Yapılması

• Ürünün ait olduğu bölgedeki üreticiler, meslek kuruluşları veya kamu kurumları başvurabilir.

2️⃣ İnceleme ve Değerlendirme

• Ürünün hangi coğrafi özelliklere sahip olduğu ve neden tescil edilmesi gerektiği incelenir.

3️⃣ Resmî Yayın ve İtiraz Süreci

• Başvuru Resmî Coğrafi İşaretler Bülteni‘nde yayımlanır.
• Üçüncü kişiler 3 ay içinde itiraz edebilir.

4️⃣ Tescil ve Denetim

• İtiraz gelmezse coğrafi işaret tescil edilir.
• Periyodik olarak denetimler yapılır.

✅ Tescil Süresi: Yaklaşık 12-18 ay
✅ Koruma Süresi: Süresiz (Ancak belirli periyotlarla denetim yapılmalıdır.)

4. Coğrafi İşaretlerin Avantajları

✅ Üreticiyi Korur: Geleneksel üretim yöntemlerini ve yerel üreticileri korur.
✅ Taklit Ürünleri Engeller: Sahte ürünlerin piyasaya sürülmesini önler.
✅ Marka Değerini Artırır: Ürünlerin ticari değerini yükseltir.
✅ Tüketici Güvenini Sağlar: Tüketicilerin orijinal ve kaliteli ürüne ulaşmasını garanti eder.
✅ İhracat Kolaylığı Sağlar: Coğrafi işaret tescili, uluslararası pazarda avantaj sağlar.

📌 Örnek:

• Antep Baklavası, Avrupa Birliği’nde coğrafi işaret alarak uluslararası koruma altına girmiştir.

5. Uluslararası Coğrafi İşaret Tescili

Coğrafi işaretler sadece Türkiye içinde değil, uluslararası düzeyde de tescil edilebilir.

🔹 Lizbon Anlaşması: Uluslararası coğrafi işaret koruma sistemidir.
🔹 Madrid Protokolü: Avrupa’da coğrafi işaretlerin korunmasını sağlar.
🔹 AB Coğrafi İşaret Sistemi (EUIPO): Avrupa Birliği ülkelerinde coğrafi işaret tescili yapılmasını sağlar.
🔹 Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) TRIPS Anlaşması: Küresel çapta coğrafi işaretlerin korunmasını kapsar.

📌 Örnek:

• Türk Lokumu ve Türk Kahvesi, AB tarafından coğrafi işaret olarak tescil edilmiştir.

6. Türkiye’de Tescilli Bazı Coğrafi İşaretler

Türkiye’de tescilli 1000’den fazla coğrafi işaretli ürün bulunmaktadır. İşte bazı örnekler:

📌 Menşe Adı Olan Ürünler:
✅ Aydın İnciri
✅ Malatya Kayısısı
✅ Giresun Tombul Fındığı

📌 Mahreç İşareti Olan Ürünler:
✅ Antep Baklavası
✅ Kayseri Pastırması
✅ Afyon Sucuğu